Avelino Day: An Address to the children of Samar

ORIGINALLY DELIVERED AUGUST 5, 2014:   by Loudette Avelino to the grade school children in Basud, Trinidad, Carmen and Calbayog East where she distributed notebooks, books and pencils.

THIS SPEECH HAS SINCE BEEN UPDATED 7/1/2017. The sole purpose is to return and embrace the historical truth; no PR pieces, just the facts and the truths.

Good Morning sa iyo ngatanan….good morning kabataan, good morning mga teachers…

(addressing the children).  Nano nga petsa yana…(wait for answer)…Aug 5!  nano nga adlaw yana (wait for answer) Martes!  Pero waray kam klase…kay nano man nga waray kam klase yana nga adlaw nga Martes man.

(sagot san kabataan). Kay holiday.  Nano nga holiday? (most did not know without being prompted by teachers!!) August 5 ay Avelino Day.

Senate President Jose Avelino, a painting by a Samarnon artist

Iton nga petsa cinco san Agosto, sa maiha nga panahon pa, may ada usa nga bata nga na tawo dinhi sa Calbayog. Sadto nga panahon, an Calbayog diri pa siya siyudad; usa pala nga munisipiyo.

Gutiay pa ini nga bata, seguro kaparehos pala san iyo edad, nakikita niya an mga trabahador, nga nagtrabaho sa pantalan (sadto an pantalan anhi pa sa Calbayog, yana adto na sa Maguinoo) ngan napansin niya nga masyado makuri an trabaho san mga trabahador…mabug-at an guinkakarga nira tikang sa barko ngan guin kukuha para ibutang sa mga truck.  Sa kapasoan san adlaw o sa tag-uran man, sige la an trabaho nira. Pero guti la an ira suweldo diri man nakakaalsa san ira kinabuhi.

Ini nga bata naapektohan san iya pag kita-kita pero wara man siya mahimo kay bata pa man siya. Pero nagsurat siya san iya mga nakikit-an nga sa iya pensar diri maupay an kinabuhi ngan pag trartar san mga trabahador.

May ada ini nga bata usa nga mimeograph machine sa ira balay (an mimeograph machine usa iton nga makina nga makakaprint o makakakopya – seguro yana waray na ini nga mimeograph machine).  Ini an guin gamit niya para iistorya an mga nahihinabo san mga trabahador sa pantalan, mga tawo nga waray inpluwensiya. Guin istorya ini mismo sa akon ni Lolo Lucing nga Barandino nga taga Oquendo kay magsangkay gud sira.

Na pansin iya kag-anak nga ini nga bata, sensitibo o masilan; baga an naiiba ini siya nga bata kay bisan siya  mapaguyag parehas san iba nga kabataan, mahilig siya magobserba san mga tawo.

Guin pabaskog nira ini nga bata nga mag-aram gud siya san maupay.

Nagdesisyon an iya kag-anak nga paeskwelahon nila nira sa Manila. Daku nga sakrifisiyo ini para sa ira kay an mga anak nira bata pa ura-ura. Pero an importante san iya kaganak an edukasyon – EDUKASYON! EDUCATION!. Waray man sira magbasol san ira pagaaram kay ini nga bata nakapagtapos san abogasiya.

Ini nga bata nakatapos san pagka-abokasiya sa Universidad San Santo Tomas sa Maynila…an iya grado sa bug-os san iya pag-aram tikang san grade one hasta sa pagtapos san abogadosiya pirmi la excelente o “sobre saleinte”--- super excellent nga guin siring san usa nga researcher nga an grado sini nga bata mas hataas pa san grado ni Jose Rizal.

An ngaran sini nga bata didi sa istorya waray iba kundi si Jose Avelino an Amay san Siyudad san Calbayog!!! Si Jose Avelino natawo sadto Agosto 5, 1890 dinhi mismo sa Calbayog. An iya amay si Baltazar Avelino usa na negosiyante ngan an iya iroy si Ildefonsa Dira nga usa nga maestro. May ada siya usa la nga bugto, babaye na an ngaran, Iluminada, na naguin maestra.

(addressing the children) Kilala niyo si Jose Rizal? (a resounding YES in response); kilala niyo ini nga bata nga an mga grado niya sa eskwela mas hataas pa san grado ni Rizal? Nga an ngaran, Jose Avelino? (soft NO in response).

Apektado san kakurihan san kinabuhi san mga trabahador ngan bata pa ini nga si Jose Avelino nag ungay siya sa politika para maka himo san mga lehistratura o balaod para sa ordinariyo nga mga tawo.

An karera politika sini nga Avelino umuswag san malaksi: nag tikang siya anay pag Councilor; pagkatapos na-guin Congressman, tapos Senador, hasta naguin Presidente San Senado san Pilipinas.

Presidente San Senado --- maupay pamati-on ano? Presidente San Senato! Aba daw! Siya la an taga Isla San Samar na nagin Presidente San Senado…siya gud la.

An posisyon nga president san senado an pinakamakapangyarihan na posisyon sa politika kay an president san senado an magpipili o nagpipili man ano ba sa damo nga mga panukalang batas guikan san mga congresista ug mga senador an iya ipipresentar para aprobahan.

Usually an guinpipili niya iton nga panukalang batas nga nagsusuporta san programa o agenda san presidente san Pilipinas nga guin susuportahan san mayoridad san congreso.

An president san senado diri na kinahanglan maghimo pa balaod. Nagpakiana nala siya san iya mga sangkay sa Kongreso nga maghimo mga balaod nga karuyag niya.

San iya pag Presidente San Senado, guin himu niya an tulo nga munisipiyo (Oquendo, Calbayog ngan Tinambakan)…sa usa nga siyudad nga guin ngaran Calbayog City! An Calbayog City an usa nga pinaka una nga ciudad sa Pilipinas.  An Ciudad san Calbayog an ika 19^th nga nahimo ciudad san bug-os nga Pilipinas.

(para mahibaroan la niyo), guin kumbida ni Sen. President Jose Avelino an municipio san Santa Margarita nga magkaorosa sa Oquendo, Tinambacan ngan Calbayog) san paghimo san Ciudad san Calbayog, pero nadiri sira nga makiusa.

San nahimo siyudad an Calbayog naka partisipar na an ciudad, sa an guin tatawag nga IRA (Internal Revenue Allotment), fondo nga tikang sa national government para makahimo og maka provide serbisyo o programa para sa tawo. Kun waray man ini nga IRA, waray gud kwarta an ciudad kay waray man damo nga buwis na nakokolekta dinhi. Tikang pa sa pagtikang sa partisipasiyon sa IRA an ciuded naka kakarawat na san mimilyon milyon nga salapi an ciudad.

Por ehemplo, sa 2014. 2015 and 2016, nakakuha kit  (an LGU) Php __________san IRA.

An mga oficiales san Municipio san Calbayog sadto nga 1945 sa ira dagkuan nga buot, ngan papasalamat na naghatag honor si Avelino sa Calbayog, guin ngaran an usa nga lugar dinhi sa ciudad, Plaza Avelino.  Pero waray igsarit kan Avelino na may ada sini nga resolusyon kay nadiri ini si Avelino sini nga mga pahonor-onor.

(I questioned the audience) hain man ini nga Plaza Avelino? (everyone expresses wonderment and confusion and I allow them sometime to think).  Some children raise their hands and name Sacred Heart Plaza (half owned by the Catholic Church and half by the City, fronting City Hall and the Cathedral as the site).  Teachers do not venture to guess but consult with one another as the possible site of Plaza Avelino!!!

(when no correct responses were ventured, I continued)  Ini nga Plaza Avelino guin kuha o guin bawi nga guin balyo an ngaran sadto nga administrasiyon ni Mayor Jose Roño. An Avelino Plaza guin himo ni Mayor Roño, Nijaga Park!!!

Ini nga guin himo ni Mayor Roño, politika la ini kay waray man maupay nga rason para bawi-on og balyoan an ngaran san Plaza Avelino.  Si Avelino man an founder san ciudad di ba? Si Avelino (nagging) Senador, Senate President, Secretary of Labor, Secretary of  Public Works, san bug-os san Pilipinas. Damo an contribusyon sini nga Sen. Pres. Jose Avelino, diri la sa bug-os san Isla san Samar kundi sa bug-os san Pilipinas.

An guin himo ni Mayor Roño diri gad ini maopay.  In fact makaaraod an guin himo nira. An mga politico sa city council sadto nga Mayor si Roño nag kasabwat sira nga tanan para kuhaon ini nga usa nga honor na guin hatag san 1946 nga City Council san Calbayog kan Avelino.

(puede niyo I check ini nga Resolution na guin himo ni Mayor Roño___________; puede niyo liwat icheck an Resolution san City Council san 1945 na guin ngaran an Plaza Marina, sa Avelino Plaza. Makakuha kamo sini nga mga resolution nga guin pasar san Calbayog City Council sa oficina san Sangguniang Panglunsod sa Calbayog City

Kinahanglan ibalik naton ini nga Nijaga Park sa ngaran san amay san Ciudad san Calbayog kay sa akon opinion man la, baga man waray respeto an administration ni Mayor Roño sa mga oficiales san ciudad nga naghimo san Plaza Avelino. Ngan guin waray respeto an mismo nga amay san Calbayog…an mismo nga amay san Ciudad san Calbayog!! Aba daw.  Diri la guin insulto si Avelino pero guin insulto nira liwat an mga Calbayognons ug Samarnons.

Ibutang nala unta si Nijaga sa Sacred Heart Plaza kay iton man an property san simbahan di ba? Ngan si Nijaga sacristan man iton san bata pa siya.

May mga miembro san City Council nga guin yakan o nakipag-katingog kan Congressman Mel Sarmiento na i-balyo o ibwelta an ngaran san Nijaga Park sa ngaran san tao nga nagfundar san Ciudad, si Sen. Pres.Jose Avelino, pero na diri gad si Mel Sarmiento na i-balik ang ngayan san Nijaga Park sa Avelino Plaza. Diri siya nag hatag san rason kon nano na nadiri siya ibalik an ngaran san Nijaga Park sa Avelino Plaza….basta na diri la siya. Waray naman mahimo ini nga mga miembro san City Council. Diri naton mabalyohan an historia san ciudad pero nahibaro kita nga tanan kun nano an kamatuoran, the TRUTH.  We cannot live a lie or allow the people of Calbayog, even government officials and politicians and the clergy of Samar Island to live a lie. Sa yana, waray kita mahimo. An importante an nahibaro kamo nga tanan, kita nga tanan kon ano an kamatuoran!

Damo an nahimo sini nga Senate President Jose Avelino.  An iya record nga lehistatura diri la para sa kaupayan san isla san Samar pero para sa bug-os nga Pilipinas.

An usa pa nga nahataas nga nahimo ni Avelino an pag himo san union san mga trabahador didi….usa sa pinaka una nga labor union sa bug-os san Pilipinas.  An guin ngaran sini nga union san trabahador an Gremio Obrero de Stevadores para maprotektahan an aton mga trabahador.

As president san senado siya liwat an nagduso para magkamayada san high schools an mga probinsiya. Kay sadto nga panahon, waray man high schools sa mga probinsiya….kinahanglan pa kumadto sa Manila para maka pag-aram san high school.

Sa mga estudiyante, an edukasiyon an disiplina nga pinaka important kan Avelino.  Mahihimo liwat  iton niyo kon magaram kam san maupay. An pagaram diri la sa eskwelahan, puede kam liwat sa gawas magbabasa halimbawa, sign board, dyaryo, o mga nano pa mga bagay nga puede basahon.

Kun an tawo diri edukado, guin tatawag sira nga “ignorante” an karuyag sig-ngon sna ignorante “diri guin tatagan pansin."

Sanglit kamo nga maestro, aghata niyo an iyo mga estudiyante nga mag aram san maupay. Para makuha nira an ira mga hingyap o ambisyon para san ira kabubuwason ngan san eskelahan pati na liwat sa gawas sugad san mga dyaryo ug mga mahinumdum nga mga naka paskil sa mga kalsada.

Kay an edukasyon an pinaka importante sa tao kay iton an yaman na diri makakawat san iba.

Damo nga salamat.

Loudette Avelino